Энэ бөмбөрцөг дээрх хамгийн гайхамшигтай спорт бол маргаангүй хөлбөмбөг юм. Ширэн бөмбөг өөрийнхөө түүхэнд хэдэн арван баатруудыг бүтээсээр ирсэн. 20-р зууны эхээр Артур Фрийдэнрайх хэмээх Герман аавтай Бразил залуу улс орон даяар гайхагдаж байлаа. 1329 гоолоор бүх үеийн хамгийн шилдэг мэргэн буудагч гэгддэг. Маш их хүн байдаг тул нэрлэвэл хэдэн өдрийн юм болно.

Тактикийн гайхамшиг гэдэг цаг үедээ алдар суугаа харуулсаар ирсэн. Сүүлийн жилүүдийн байдлаас харахад Барса тики такагаараа “босоо” явсаар ирлээ. Англид Сер Алекс өрсөлдөгчдөө тааруулж тактикаа боловсруулдаг байсан тул “босоо” байсан. Түүнд 25 хөлбөмбөгчөөр 25 янзын тактик турших чадвар байсан тулдаа тэгж онцгойрсон. Челси яагаад одоо тэгж цойлж байна вэ гэхээр урьд өмнө Англид гурван хамгаалагчтай ийм тактикийг хэрэглэж байгаагүй юм. Ирэх жилээс судлагдаад байдал өөр болно. Энэ тактикуудын эцэг нь гэж болох Хонвед гэж бий. Унгарын армийн багийн амжилтын амин сүнс нь Пушкаш байсан юм. Тэр л энэ тактикийг амжилттай хэрэгжүүлж чадсанаар Хонвед болон Унгарын шигшээ 50-иад онд дийлдэшгүй мэт л байлаа. Пушкаш дараа нь Реалд очоод нэр алдар нь улам ч мандсан.

Реалын өөр нэг том нэр бол Алфредо ди Стефано. Гурван өөр улсын иргэншилтэй энэ аргентин эр багийнхаа олон ч рекордыг тогтоосон.

Дараагийн заавал нэрлэх ёстой хүн бол Бэнфика болон Португалын Эусебио. Гэхдээ өнгөрсөн жил үзэгдчийн суудал руу шилжсэн. Хар ирвэс хочит гайхалтай тоглогч. Энэ үеийн бас нэг тоглогч бол МанЮтд-ын Бобби Чарьлтон. Энэ Англи эр онгоцны ослоос амьд үлдээд шинэ баг босгоод аваргуудын лиг авч байсан гайхамшигтай түүхтэй.

Далаад он болов. Аякс, Барсагийн Круифф хэмээх Холланд залуу болон Байерны Бэкэнбауэр гэдэг Герман залуугийн хооронд дуэл болоод дууссан. Хэн хэн нь гурван удаа Аваргуудын лигт түрүүлж, дэлхийн аваргын финалд үзэлцэж байсан. Зууны дасгалжуулагч, домогт Ринус Михелсийн үндэслэсэн "Нийтийн хөлбөмбөг"-ийг Аврагч хочит Круифф чадварлаг хэрэгжүүлж Европт босоо байх үед нь Кайзер буюу Эзэн хаан Бэкэнбауэр либеро гээч тактикийг гаргаж ирээд хэргэмийг нь булааж байлаа. Энэ үеийн топ бомбардир Мюллерын рекорд саяхныг болтол амь бөхтэй оршиж ирлээ.

1950-иад оны сүүлээс 70-аад оны эх хүртэл дэлхийд хамгийн их шагшигдаж байсан тоглогч бол домогт Пеле. Юу ч ярихав дээ. Одоо түүний 1000 гоолыг л ярьдаг. Хэдий Фрийденрайх түүнээс хагас зуу шахам илүү гоол хийсэн ч хэн ч түүнийг дурсдаггүй.

Пелетэй мөчөөрхөлцөх учиртай байсан хүн нь Бяцхан шувуу Гарринча. Даанч буруу замаар явчихсан. 80-аад он гэвэл бүх одод нь ганцхан Марадонагийн сүрэнд дарагдаад өнгөрдөг. Энэ бүхэн бол түүх.

Ингээд 1990-ээд он эхэллээ. 1990 оны дэлхийн аваргыг анх удаа зурагтаар үзэж мөнөөх Марадонагаа харав. 94 оныхоор Бажо гэх Итали эрийг харлаа. Миний бүх үеийн шилдэг баатруудын нэг. Энэ үед яригдах ёстой нэг гурвал бий. Мэдээж Миланы холланд гурвал.

Бүх үеийн хамгийн шилдэг хөлбөмбөгийн тоглолтууд чухам 90-ээд онд болдог байсан гэхэд буруудахгүй. Гэхдээ үе үеэрээ байх л даа.

1990-ээд он хөлбөмбөгт мөн ч олон баатрыг бэлэглэсэн. Хамгийн алдартай нь Роналдо Зидан хоёр. Гэхдээ Ромарио, Бэбэто, Бажо, Зола, Клиннсманн, Стоичков, Маттеус, ах дүү Лаудруп, Батистута... гээд л бий.

Ингээд 21-р зуун гарав. Айлын хөргөгчин дээрх бохины зурагнуудаас ван Нистелрой гэдэг нөхрийг хамгийн их харж авав. Удалгүй өнөөх чинь телевизээр гарч байв. Хаанаас ч хамаагүй гоолдоод л. Шууд л түүний фэн боллоо. Марадона, Бажо нараас ч илүү түүнийг биширч эхлэв.

Энэ үеийн багууд ч тасархай л даа. Ювед гэхэд Ибра, Недвед, Буффон, Дел Пиеро, Трэзэге... супер. Реалыг ЧЛ-ээс мултлаад л. Миланы бүрэлдэхүүнтэй ярих ч юм биш. Ливерпүүлийн тэр аймшигтай комбак хийдэг баг бол зэвүүн. Юнайтедыг САФ мангас баг байлгасаар ирсэн. Арсеналын анбийтн 49-ийн дараа Челси гэж нэг том баг өндийж ирсэн.

Реал Галактикосыг бүрдүүлээд ээлж дараалан ЧЛ авч байх үед Барса бүр дамартаж явсан үе ч бий. Тэд харин 2004 оны зун багтаа эрс шинэчлэл хийсэн юм. Олон ч гоё тоглогч ирсэн дээ. ЧЛ-ийн финалын хоёр баг болох Порто Монако багуудаас гол моторууд нь болох Дэко Жиули нарыг, Мальоркагийн супер довтлогч Это, Арсеналаас ван Бронкхорстыг бүрмөсөн өөрийн болгож, Селтикээс Ларссоныг авчирсан. Эдмилсон, Макси, Бэллетти, Силвиньо гээд л үнэхээр чансаатай наймаануудыг хийсэн. Баг ч хурдан сэхэж лигээ ч, ЧЛ-ээ ч авав.

Энэ гоё наймаануудыг хийдгийн өмнөх жил нь тэд ПСЖ-ээс Роналдиньо гэж диамондыг сугалчихаад байлаа. Чухам тэр л одоогийн Барса өсөж өндийх суурийг тавьсан юм. Үнэхээр л гайхалтай. Би хэзээ ч тийм уран гоё тоглогчийг харж байгаагүй ээ. Бүх л эрхтэнээрээ бөмбөгийг удирдана. Хараагүй байж л ардаа нүдтэй юм шиг пасс хаяна. Тухайн үеийн шилдэг хамгаалагчид болох Мальдини, Нэста, Терри гээд л бүгд л түүнийг бардаггүй байв. Залуухан Рамосыг нэг тоглолтод бүр утгаар нь элэглэж орхиж билээ. Галзуу нохой хочит Гаттузо бас нэг удаа түүн дээр мэн марк хийгээд бүтэн тоглолтын турш тун ичгэвтэр байдалд орж байлаа. Ер нь хэн ч түүнийг бардаггүй байлаа.

Тэр үед Барсагийн дотоодын дайсан нь Реал байсан бол гадаадын дайсан нь Челси байв. Цэнхрүүд ямар сайндаа түүнийг бариулах гэж Хамбургаас Ханнибал хочит Буларузыг авчирч байхав. Барса Челси хоёр ч хэд хэд сайн гөвөлцсөн. Яг энэ үеэс л тэр балай сугалаа тааруулдаг юм аа УЕФА хийгээд эхэлсэн.

Роналдиньог бөмбөг авах үед зөвхөн залбирахаас өөр юм хийж чадахгүй гэж Гюнтер Нэтцер ярьж байхыг чихээрээ сонсож байлаа. Тэр үед Бундэслигийн стадионуудаар хэсдэг үе байсан ч Барса харин Германд ирээгүй юм. Гэхдээ түүнийг 2005 оны Тив хоорондын цомын финалд яг хажуугаас нь үзэж билээ. Миний суудал нэгдүгээр эгнээний нэгдүгээр суудал. Яг буланд таарсан. Энэ зургийг яг хажуугаас нь би ингээд авч байв, даанч тэр үед дижитал аппарат гарч дөнгөж эхэлж байсан үе, мань мэтэд нь дийлдэхгүй үнэтэй бсан цаг. Бразилаас тэр, Аргентинаас бас л нэг том од Рикэлме цохино. Дээврээс нээх их ус гоожоод тэд булангаас бөмбөгөө жаахан гадагшлуулж байгаад л цохьдог. Адриано ч солиормоор их буу байсан шүү. Цөм цохьсон гоол хийж билээ. Шилдэг тоглогчийг нь Риеэлме авсан ч баг нь хожигдсон болохоор их л толгой гудгар цомоо газраар чирэх шахуу л аваад алхаж бсан даг.

Дараа нь Роналдиньог 2006 оны дэлхийн аваргаар харж билээ. Франкфуртаас холгүй жижигхэн тосгоны цэнгэлдэхэд Бразилын шигшээ бэлтгэлээ нээлттэй хийсэн юм. Нөгөө зургийг нь би бэлтгэл тарахыг хүлээж байгаад их ойрхноос дарсийн, уг нь хамт авахуулна гэж оролдсон ч секюрити оруулаагүй. Нэрийг нь дуудаад л өнгөрч билээ. Мань эр нөгөө л инээдээрээ инээгээд гараа даллаад хажуугаар өнгөрөөд явсаан. Роналдо тэр хоёр, Роберто Карлос, Кафу, Кака, Адриано, Жуниньо, Зе Роберто, Робиньо... Үнэхээр л аймшигтай. Гэхдээ тэднийг Зидан зогсоочихсон.Тоглолтын өмнөх шөнө Роналдиньо плэйстэйшн тоглоод нойр багатай хоносон гэдэг. Энэ дэлхийн аваргаас эхлээд мань эр уруудаад эхэлсэн. Архинд ч орж үзэв. Нэг л сэхсэнгүй явсаар нутаг буцсан.

Түүний орыг Месси залгав. Роналдо гэж нэг том өрсөлдөгч гарч ирлээ. Бүх үеийн бүх л рекордыг шинэчилж яваа энэ дуэл үеийн үед дандаа яригдах болно. Тоглолт нь үнэхээр харахгүй байхын аргагүй. Дэлхийн шилдэг гэвэл өмнөх үеийнх нь Пеле эсвэл Мара, одоо үеийнх нь энэ хоёрыг л хэлнэ.

Харин миний хувьд 2004-2006 оны улирлын Барсагийн Роналдиньог бүх үеийн шилдэгээр нэрлэнэ. Тэр тоглолтыг үзсэн хүн бүхэнд түүний хөлбөмбөгийн шидэт үлгэрийг ярьж өгдөг байсан юм шүү. Ямар сайндаа Сантьяго Бэрнабэуд бүгд түүний төлөө босоод алгаа ташиж байхав. Ийм дүр зургийг Эль Класикод бараг л харахгүй дээ.

Хөлбөмбөг маш амархан. Гүнээс бөмбөг урагшууллаа. Скоулз шиг шидтэн хоёр жигүүр рүү алсын пасс явууллаа. Сайн вингерүүд хөөж аваачаад төв рүү хаялаа. Топ довтлогчид мөргөлөө эсвэл өшиглөлөө, ГООЛ. Харин Роналдиньо хүн төрөлхтөнд өмнө нь хэзээ ч харж байгаагүй скилл, дрибблийг танилцуулсан юм. Жога бонитаг бид түүний тоглолтоос л хардаг байлаа.

Би хэдийгээр Юнайтедын фэн хэдий ч Роналдог Мессигээс илүү гэж хэлж чадахгүй. Месси бол хөлөндөө соронзтой, богино зайн маневрын мангас. Түүний ур чадвар зүгээр л өөр гариг ертөнцийнх.

Гэхдээ л Роналдиньо арай л содон. Дэлхий ертөнц даяараа түүнийг л шагшдаг байлаа. Миний хамгийн хайртай тоглогч бол Рүүд ван дэ мэн. Харин хамгийн шилдэг тоглогч бол миний хувьд яах аргагүй Барсагийн тэр л Роналдиньо. Тэр тоглолтоороо ч биш, ааш зангаараа бүхний хайрыг татсан нэгэн байлаа. 2005 онд Барса лигийн аварга болчихоод бүгд баярлаад кабин руугаа алга болчихсон чинь тэр л цор ганцаар талбайд үлдэж үзэгчдийг баяр хөөрт умбуулж байлаа. Удалгүй бусад нь гэнэт сэхээ оров уу гэлтэй гарч ирээд баяраа талбай дээгүүр хамт тэмдэглэж билээ.

Реалтай, Челситэй тоглож байсан тэр тоглолтуудыг нь цаг сунгаад л, сунгаад л.. хэзээ ч дуусгахгүйгээр тоглуулаад баймаар. Тэр хөлбөмбөгийг нүүрэндээ инээмсэглэлтэйгээр тоглодог цорын ганц хөлбөмбөгч. Эвгүй шүд нь өөрт нь зохисон гэж жигтэйхэн. Дэлхийн хамгийн шилдэг гэсэн тоглогчдыг бараг ганцаараа нугасласан.

Хэн ч түүнээс бөмбөг булааж авч чадахгүй, хэн ч түүний гоолыг хорьж бардаггүй байлаа. Тэр алга ташдаг тоглолтод Галактикосыг бүр онигоо болгосон. Ямар сайндаа Раул нүд нь орой дээрээ гарчихсан талбайд алхаж байх вэ дээ.

Хөлбөмбөгийн бурхад олон бий. Галактикосын тэр хэд бол бүгд бурхан. Саяхан Роналдо тэр бурхдыг жагсааж байгаад цом гардаж байсан. Харин Роналдиньо тэр бурхдыг тоглолтоороо унтуулж явсан билээ. Хөлбөмбөгийн хамгийн том бурхан гэвэл би тэр л Роналдиньог хэлнэ.

Л.Олонбаяр